Sözleşme Nedir?
Sözleşme Nedir?, İş hayatında en çok kullanılan kavramlardan biri olan sözleşmenin yerine kullanılan kavramlar nelerdir?
İş yaşamında çoğu zaman verilen sözlerin, şifahen yapılan anlaşmaların kısa da olsa ivedi bir şekilde yazıya dökülmesi istenir. Bu işlem kimi zaman taraflar arasında “hadi bu konuştuklarımızı bir yazıya bağlayalım” ya da “bir protokol yapalım” veyahut da “bir sözleşme yapalım” şeklinde ifade edilmektedir. Örneğin alım satımlarda ödeme tutarlarının, vadelerinin, satılan malın ayrıntılı özellikleri ile açıklanması vs. yazılması taraflar açısından çok büyük önem arz etmektedir. Zira, ‘söz uçar yazı kalır’ tabiri gereği konuşulan her şeyin yazıya aktarılması daha sonrasında ortaya çıkabilecek problemlerde taraflara ispat açısından büyük kolaylık sağlar. Bu ise, iş yaşamında genel olarak “sözleşme” başlığı altında ifade edilmektedir. Sözleşmenin TDK’deki anlamı “Hukuki sonuç doğurmak amacıyla iki veya daha çok kişinin, kuruluşun karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarıyla gerçekleşen işlem; bağıt, akit, mukavele, kontrattır.” Sözleşmenin yerine sıklıkla kullanılan protokol kavramı ise Fransızca kökenli bir sözcük olup, TDK’ye göre protokol; bir toplantı, oturum, soruşturma sonunda imzalanan belge demektir.
Sözleşme
Tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarıyla kurulan bir hukuki işlemdir. Hukukumuzda bazı sözleşmelerin geçerli olabilmesi için kanunlarda aranan şartları taşıması gerekirken, bazı sözleşmelerin ise geçerli olabilmesi için hiçbir şart bulunmamaktadır. Sözleşmeler sözlü, adi yazılı ve resmi şekilde olmak üzere üç farklı şekilde yapılabilmektedir. Sözleşmelerin yazılı bir şekilde yapılması olası bir anlaşmazlık durumunda ispat açısından önem taşımaktadır. Taraflar arasında yapılan bir sözleşmenin geçerli olabilmesi için aranan en önemli şartlardan biri sözleşme imzalayanların sözleşmeyi kendi hür iradeleri ile kabul etmiş, imzalamış olmalarıdır. Aksi durumda sözleşmeler geçersiz olmaktadır.
Zira sözleşme imzalanırken herhangi bir şekilde iradesi sakatlanan kimsenin yapmış olduğu sözleşme geçersizdir. İrade sakatlanmasına örnek olarak; korkutma, hile, aldatmayı gösterebiliriz. Bu gibi durumlarda 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu sözleşmelerin geçersiz olduğunu hüküm altına almıştır. Sözleşmeler pek çok kanunda yer almakla birlikte sözleşmelerin kuruluşları, hükümleri, geçerlilik şartları ve sona ermeleri bakımından esas düzenleme 6098 sayılı TBK ile yapılmıştır. Sözleşmeler Tek Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler ve İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Tek tarafa borç yükleyen sözleşmelerde, sadece bir taraf borç altına girmektedir.
Örneğin, bağışlama sözleşmesinde sadece bağış yapan borç altına girmektedir. İki tarafa borç yükleyen sözleşmeler ise, tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmeler ve eksik iki tarafa borç yükleyen sözleşmeler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde taraflardan birinin borcu, diğer tarafın borcunun sebebini ve karşılığını oluşturur. Bu sözleşmelere örnek olarak satış sözleşmesi ve kira sözleşmesini verebiliriz. Satış sözleşmesinde satıcının satmayı taahhüt ettiği şeyin karşılığında alıcı belli bir tutarda parayı satıcıya ödeme veya belli bir malı satıcıya verme borcu altına girmektedir. Eksik iki tarafa borç yükleyen sözleşmeler ise, karşılıklı olarak borç doğurur ancak tarafların edimleri değiştirilmez. Yani, taraflardan birinin edimi karşılığında diğer tarafın edimi bulunmamaktadır. Örneğin vekalet sözleşmesi eksik iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir.
Bir Sözleşmede Bulunması Gereken Hususlar Nelerdir?
- Sözleşmenin Adı
- Taraflar
- Tarafların Kimlik, Tebligat vs. Bilgileri
- Konu, Amaç
- Tarafların Hak ve Yükümlülükleri
- Anlaşmazlık Halinde Yapılması Gerekenler
- Sözleşmenin Tarihi ve Süresi
- Sözleşmenin Sona Erme Usul ve Şartları, Fesih
- İmza ya da İmza Yerine Geçen İşaretler
Tahkim Şartı
Sözleşme tarafları arasında herhangi bir uyuşmazlık çıktığında taraflar zaman kaybetmemek için sözleşmeye eklemiş oldukları tahkim maddesi gereği uyuşmazlığı daha hızlı bir şekilde çözebilmektedirler. Örnek tahkim maddesi şöyle olabilmektedir: “İşbu sözleşmeden kaynaklanabilecek tüm uyuşmazlıklarda, Tahkim Merkezi Tahkim Kuralları uyarınca nihai olarak çözüme kavuşturulacaktır.” Görüleceği üzere taraflar arasında yapılan sözleşmeye tahkim şartı konulduğunda ve taraflar burada anlaşma sağladığında uyuşmazlık daha kısa sürede çözüme kavuşarak, sözleşme tarafları için daha az maliyetli olmaktadır. Zira bir kere taraflar icra/dava vs. gibi yollarla hem para kaybetmemekte hem de zaman kaybetmemektedirler. Uyuşmazlık makul olan kısa bir sürede ve daha az maliyetle çözüme kavuşturulmaktadır.
Teminat alınması ya da sözleşmeye cezai şart konulması ile de sözleşmede belirlenen yükümlülüğünü yerine getirmeyen taraf, yükümlülüğünü yerine getirmeye zorlanır ya da sözleşmeyle üstlenmiş olduğu yükümlülüğünü yerine getirmek zorunda bırakılır. Sonuç olarak; bir sözleşmeye imza atarak taraf haline gelmeden önce, sözleşmede yukarıda belirtilen tüm hususların açık ve anlaşılır bir dille yazıldığına dikkat ettiğimiz takdirde sözleşmeden kaynaklı yaşayacağımız problemleri minimize etmiş oluruz.
Av. Burcu ALTINTAŞ
Gamador İnşaat Hukuk Müşaviri
Anayasa, Her Şeyden Önce Bütün Vatandaşların Uymak Zorunda Olduğu Bir Toplum Sözleşmesidir. (Necati Cumalı)
İlgili Sözleşmelerin Altına İmzamızı Koyarken Bu İmzaya Sadık Kalma Konusunda Ne Ölçüde Niyetliydik? (Ahmet Cemal)
