Antibiyotik Nedir?
Antibiyotik Nedir?, Dışarıdan gelen vücuda zararlı bakteriler, bağışıklık sistemini aşarak kişilerde hastalığa sebep olur. Antibiyotikler vücuda zararlı, yani patojen (hastalık yapıcı) bakterilerin üremesini engellemek ve onları öldürmek amacıyla doktor tarafından reçete edilerek kullanılan ilaçlardır. Antibiyotik seçimi, hastalığı oluşturan bakterinin yapısı, hastanın durumuna göre doktor tarafından yapılan fiziksel muayene ve gerektiği durumlarda yapılan testlere bakılarak karar verilir. Antibiyotikler, bakterilerin neden olduğu hastalıklarda işe yarar; virüs, mantar gibi başka etkenlerden oluşan hastalıkları tedavi etmezler. Soğuk algınlığı, grip, nezle gibi hastalıklarda işe yaramayacaktır. İnsan vücudunda zararlı olanlar kadar yararlı bakteriler de mevcuttur. Bu bakteriler normal bağışıklığı olan kişilerde hastalığa neden olmaz ancak kullanılan antibiyotikler zararlı bakterileri yok ettiği gibi, vücutta hastalık yapmayan ve yararlı olan bakterileri de yok eder.
Doğru Antibiyotik Kullanımı Nasıl Olmalıdır?
Antibiyotik tedavisi hakkında en önemli konu bu tedavinin kişiye özel olduğudur. Aynı hastalık belirtisi gösteren iki kişi düşünüldüğünde, birine reçete edilen antibiyotik tedavisi, diğer belirti gösteren kişi için uygun olmayabilir. Bir diğer önemli konu da antibiyotik seçimi kadar hastaya uygun olacak doza da karar verilmesidir. Hastanın kilosu, yaşı gibi birçok etken, doz belirlenmesinde önemlidir. Vücutta hastalığa neden olan mikroplarla savaşta, antibiyotiğin uygun süre kullanılması gerekir. Bazen hastalar tedavi süreci devam ederken, kendini iyi hissedip tedavisi tamamlanmadan antibiyotiği bırakır. Bu durumda, vücutta sayıca azalmış olan mikroorganizma tekrar çoğalmaya başlar ve yarım bırakılan antibiyotiğin kimyasal formülü ne dayanıklı yeni bir tür mikroorganizma gelişir.
Doğru Antibiyotik Kullanımın Temel İlkeleri Nelerdir?
- Sadece bakteriyel enfeksiyonlarda kullanılmalıdır.
- Antibiyotikler bağırsağın normal florasını (insan vücudunda yaşayan zararsız mikroorganizmalar) azalttığı içinpro veya prebiyotiklerle birlikte alınması daha uygundur. Böylece tedavi süresince bağırsak florasının en az miktarda olumsuz etkilenmesi sağlanmış olacaktır.
- Tedavi planına tam uyum sağlanmalı ve antibiyotiğe direnç gelişmemesi için uygun tedavi aralıklarıyla (doz alım saatlerine dikkat edilerek) kullanılmalıdırlar.
- Karaciğer, vücuda giren tüm kimyasalların işlemden geçirildiği; böbrekler ise, vücut reaksiyonlarından sonra biriken toksinlerin idrar yoluyla vücuttan uzaklaştırıldığı iki önemli organımızdır. Karaciğer ve böbrek hastalarında antibiyotik tedavisi düşürülmüş dozdan verilmelidir.
- Antibiyotikler, direnç gelişmemesi için düzenliaralıklarla, tanımlanan tedavi süresince ve alınmasıgereken tam dozda kullanılmalıdır.
Antibiyotik Direnci Nedir?
Bakteriler sürekli olarak mevcut antibiyotiklere karşı direnç mekanizmalarını genişletmekte ve etkili olan antibiyotik tedavisi ya daha az etkili olmakta ya da etkinliğini tamamen yitirmektedirler. Antibiyotik direnci, mikroorganizmanın antibiyotik kullanımına rağmen, üremesi engellenemez ve yok edilemez duruma geçmesini ifade eder. Mikroorganizmaların direnç geliştirmesinde kendi evrimlerinin etkili olduğu kadar insanların antibiyotikleri doğru kullanmamaları da bu durumun hızlanmasına neden olmuştur. Sadece koruyucu amaçla, bir etken olmadığı halde kullanılması, geniş spektrumlu(etki alanlı) denilen özel antibiyotiklerin sıklıkla kullanılması gibi sebepler yüzünden, mikropların direnç geliştirmesi hız kazanmıştır. Antibiyotik direnci klinik olarak önemlidir, çünkü dirençli bakterilerin yol açtığı hastalık kolay kontrol altına alınamaz, tedavi süresi uzar, hastanın bakterinin yol açtığı hastalık veya eklenecek başka hastalıklar nedeniyle yaşamı tehlikeye girebilir, tedavi masrafları artar ve hastalık tablosu genele bakıldığında ağırlaşır.
Fazla Antibiyotik Kullanımının Zararları Nelerdir?
Tedavinin az ve yetersiz bir süre uygulanması kadar uzun süre kullanılması da antibiyotik ile tedavi gören hastalar için büyük bir risk yaratabilir. Antibiyotikler aynı diğer ilaçlar gibi birden fazla yan etkiye sahiptir ve bunların bir Nedir Antibiyotik? 91kısmı çok büyük problemlere sebep olabilir. En sık rastlanılan yan etkilerden biri vücutta zaten var olan ve kişiyi hasta etmeyen yararlı bakterileri de yok etmesidir. Bu zararsız bakterilere flora denir. Örneğin bağırsak florasında K vitamini sentezleyen, alınan besinlerin sindirim ve emiliminden sorumlu çok sayıda yardımcı bakteri vardır. Bu bakteri florasının dengesi bozulursa işlevlerini yapamadıkları için tedavi alan kişilerde bağırsak problemleri sıklıkla gözlenebilir. Kadınlarda kullanılan bazı antibiyotik tedavileri vajina florasını bozarak vajina mantarının hızla çoğalmasına sebep olabilir. Yine deri üzerinde cilt florasının bozulması sonucu cilt problemleri de sıklıkla tedavi sırasında görülebilir
Antibiyotik Kullanımının Yan Etkileri Var mı?
Antibiyotik kullanımı ile hastalığın neden olduğu yorgunluk hissi artar. Buna ek olarak, antibiyotikler bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara yol açabilir. Bunlardan en bilineni penisilin alerjisidir. Alerjisi olan kişiye penisilin verildikten sonra ani veya bir miktar gecikmeyle solunum sıkıntısı, boğazda şişlik, deri üzerinde kaşıntı gibi belirgin belirtiler gösterir ve kişiye acil müdahale edilmesi gerekir. Antibiyotik kullanımında sindirim sistemi ile ilgili yan etkiler görülebilir. Bunların arasında bulantı, ishal, karında şişkinlik, hazımsızlık, kabızlık, kusma ve karın ağrısına sık rastlanır. Kliniklerde en sık rastlanan ise antibiyotiğe bağlı ishaldir. Hafif ishalden şiddetli sıvı ve elektrolit dengesizliğine kadar farklı klinik tablolar görülebilir.
Antibiyotik kullanmada ısrarcı olmak!
Özellikle kış mevsiminde çocuklar başta olmak üzere yetişkinlerde nezle, grip vakaları artar. Hastanelere ve aile hekimlerine grip ve nezle şikayetleri ile çok sık başvurulur. Özellikle çocuklarda gribin yarattığı yüksek ateş, burun akıntısı veya öksürüğün antibiyotik kullanmadan geçmeyeceği yönünde yanlış bir yanılgı vardır. Hastalar, hekimlere sıklıkla antibiyotik yazılması konusunda ısrarcı bir tavır sergiler ancak bilinmelidir ki soğuk algınlığı, grip ve nezle gibi kışın sıklıkla görülen hastalıkların kaynağı bakteri değil virüslerdir. Antibiyotikler de bilindiği üzere sadece bakteriler üzerinde etkilidir. Böyle bir durumda kullanılan antibiyotik, hastalığın seyrini olumlu etkilemez ve hastalığı iyileştirmez. Kişinin kendi bağışıklık sistemi hastalık etkeni ile savaşarak hastalık belirtilerinde iyileşme gösterir. İyileşme hali antibiyotik kullanımına bağlı sanılabilir ancak antibiyotikler bu hastalıklarda işe yaramamaktadır. Hasta, kendi kendine başlayacağı antibiyotik tedavisi ile hastalığı tedavi etmekten çok hastayı antibiyotiğin yan etkileri gibi durumlarla risk altına sokar.
Antibiyotik Kullanımında Nelere Dikkat Edilmelidir?
- Antibiyotik kullanıldığı sırada eğer hap formundaysa bol su ile tüketilmeli, başka bir içecek ile alınmamalıdır.
- Antibiyotik alınma saatlerine mutlaka uyulmalı ve eğer antibiyotik alınması gereken saatte alınmadıysa bir sonraki saatte fazla doz alınmamalıdır.
- Başka hastalıklar için kullanılan rutin ilaçlar varsa, doktor bilgilendirilmelidir.
- Antibiyotikler bazı gıdalar ve ilaçlarla da etkileşebilir.
Örneğin doğum kontrol ilaçlarıyla antibiyotikler etkileşerek doğum kontrol hapının etkinliğini azaltırlar. Bazı tür antibiyotikler alkol kullanımı sonucu ciddi yan etkiler oluşturur. Bu gibi etkileşimler tedavinin uzaması ya da etkisiz hale gelmesi gibi birçok sonuca sebep olabilir. Bu gibi durumların yaşanmaması için mutlaka doktor ve eczacının anlattığı şekilde ilaç kullanılmalıdır.
Hamilelerde ve Emzirenlerde Antibiyotik Kullanımı
Hamilelikte plasentadan ve emziren annelerde anne sütünden bebeğe antibiyotik molekülleri geçer. Bu moleküller, bebeğin henüz yeterli gelişime ulaşamamış karaciğer, böbrek gibi organ ve sistemleri tarafından yeterince yıkılamaz ve vücutta birikmesi halinde toksik etkiler gösterebilir. Bu nedenlerle, hamile veya emziren kadınların doktor tarafından gerekli görüldüğü durumlarda antibiyotik kullanmaları gerekir.
Mine Arıkan
Gamador Prime Health Club Ebe Hemşire
