Çocuklarda Öfke Nöbeti – Dr. Ertuğrul Güler

Öfke nöbeti, yaz yağmurunun duygusal bağlamdaki dengidir: Aniden gelir ve bazen çok şiddetlenir. Çocuğunuzla birlikte bir restoranda yemeğinizi keyifle yerken çocu­ğunuz bir anda sadece pipeti yamulduğu için sızlanmaya, mızmızlanmaya ve avazı çıktığı kadar bağırmaya başlayabilir: Aslında bu normal sayılabilir çünkü 1 ve 3 yaş arası çocuklar öfke nöbetlerine çok yatkındır.

Bu gibi durumlarda kesinlikle ”Ben bir canavar mı yetiştiriyorum?” düşüncesine kapıl­mayın. çocuğunuz, bu öfke nöbetini büyük olasılıkla hayal kırıklığına karşı bir tepki olarak yaşıyor. California Claremont Universitesi’nde uygulamalı gelişim psikolojisi alanında öğretim görevlisi olarak çalışan Claire B. Kopp, sornlan büyük bir kısmını dil becerilerinde dengesizliğe bağlıyor ve şöyle diyor: ”Küçük çocuklar duydukları keli­meleri daha çok anlamaya başlıyor, ancak dil üretme becerileri henüz gelişmemiş oluyor.’

Çocuğunuz hissettiklerini veya istediklerini ifade edemediğinde, hayal kırıklığı daha da artıyor. Bu yaşanan hayal kırıklığı da çoğu zaman öfke nöbeti olarak yansıyor.

Çocuklarda Öfke Nöbetiyle Nasıl Başa Çıkılır?

Sakinliğinizi Koruyun: Çocuğunuz böyle bir nöbet sırasında etrafı tekmelemek, çığlık atmak veya yere vurmakla kalmayıp bir şeyleri etrafa atabilir; bir şeylere vura­bilir veya morarana kadar nefesini tutabilir. Bu durumla başa çıkmak zor olsa da nefesi tutmanın öfke nöbeti yaşayan bir çocuk için normal bir davranış olduğunu bilmelisiniz.

Çocuğunuz bir öfke nöbetine yakalandığında, mantığın sesini dinleyemez. Bağırma­larınıza veya tehditlerinize ise olumsuz tepkiler gösterir. 2 yaşındaki bir çocuğun annesi, “Ona durması için ne kadar bağırdıysam o da o kadar yaramazlaşıyordu:’ diyor. Ancak aynı anne; çocuğuna kızmak yerine, yalnızca oturup çocuğu öfkesini yaşarken onunla beraber olmanın işe yaradığını keşfettiğini ekledi.

Genel olarak, öfke nöbeti sırasında çocuğunuzun yanında olmak iyi bir fikir. Odadan çıkmak ne kadar çekici gelse de odadan çıkmak çocuğunuzun kendisini terk edilmiş hissetmesine neden olabilir. Çocuğunuzun yaşadığı duygu fırtınası onun için korkutucu olabilir. Bu yüzden, yanında olduğunuzu bilmek ona iyi gelecektir. Siz sakin kalabilirseniz, onun da sakinleşmesine yardıma olursunuz.

Bazı uzmanlar, mümkün olduğu durumlarda (örneğin çok hareketli olmadığı durumlarda) çocuğunuzu kaldırıp ona sarılmanız öneriyor ve bu sarılmanın çocu­ğunuzu rahatlayacağını söylüyor. Ancak, diğer uzmanlar bu taktiğin olumsuz davra­nışı ödüllendirdiğini ve çocuğunuz sakinleşene kadar, öfke nöbetini görmezden gelmenin daha iyi olduğunu ifade ediyor.

Ttim bu yöntemlerle birlikte her çocukfurldıdır ve çocuğunuz için doğru olan yakla­şımı bir uzman yardımı ve deneme yanılma yoluyla bulabilirsiniz. Ofke nöbetiyle nasıl başa çıkarsanız çıkın, yönteminizin işe yaraması için tutarlı davranmanız gerek­tiğini unutmayın.

Yetişkin Olduğunuzu Unutmayın: Öfke nöbeti ne kadar uzun sürerse sürsün, makul olmayan taleplere boyun eğmeyin ve çığlıklar atan çocuğunuzla müzakere etmeye çalışmayın özellikle insanların içinde gerçekleşen nöbetlerde, tüm talepleri karşılamak çok çekici gelebilir.

Başkalarının ne düşündüğüne çok fazla takılmamaya çalışın. Taleplere boyun eğer­seniz, çocuğunuza öfke nöbetlerinin istediklerini alması için iyi bir yöntem olduğu­nu öğretmiş ve sonraki çatışmalarda aynı durumun ortaya çıkması için zemin hazırlamış olursunuz. Buna ek olarak, çocuğunuz zaten kontrolünü kaybetmiş olmasından dolayı korku içindedir: ihtiyacı olan en son şey, ona sizin de kontrol sahibi olmadığınızı göstermek olur.

Eğer çocuğunuzun öfkesi insanlara veya hayvanlara zarar verecek, bir şeyleri etrafa fırlatacak veya durmadan çığlık atacak noktaya kadar yükselirse onu kaldırın ve yatak odası gibi güvenli bir yere götürün. Ona neden yatak odasında olduğunu anlatın (”Esra Teyze’ye vurduğun için”) ve sakinleşene kadar onunla kalacağınızı söyleyin.

İnsanların içindeyseniz ki bu tür yerler öfke nöbetlerine çok elverişlidir. Çocuğunuz sakinleşene kadar çocuğunuzu o ortamdan uzaklaştırarak daha sakin ve güven­li bir alana alın, çocuğunuz sakinleşene kadar orada onuna kalın.

Bir anne anısını şöyle anlatıyor: Kızım 2 yaşındayken sipariş ettiği sade makama üzerinde maydanozla getirildiği için tam bir öfke nöbeti yaşamıştı. Canının sıkkın olduğunu fark etmiş olsam da onun herkesin yemeğini inat etmesine izin veremez­dim. Onu sakinleşene kadar dışarıya çıkardım.

Mola Yöntemini Sık Kullanmayın: Çocuğa bağlı olarak, yönteminin 18. aydan itibaren başlayarak mola yönteminin ara sıra kul1anılması, onun öfke nöbetlerinde duygularını daha iyi kontrol etmesine yardıma olabilir. Mola, çocuğunuzun öfke nöbetinin çok ağır olduğu ve diğer tekniklerin işe yaramadığı durumlarda kullanıla­bilir: Çocuğunuzu kısa bir süre için (yaşının her yılı başına yaklaşık bir dakika) sessiz veya sıkça bir yere almak onun kendi kendisini sakinleştirmesi için yararlı olabilir:

Ne olup bittiğini ona açıklayın (“Şimdi bir mola vereceksin, çünkü sakinleşmen gerekiyor. Annen de hemen şurada olacak’.’) ve ona, bunun bir ceza olmadığını söyleyin. Mola yerinde kalmayı reddediyorsa, sadece sert ama sakin bir tavırla onu eski yerine yerleştirin ve kendi işlerinize devam edin. Onun güvende olduğundan emin olduktan sonra, mola boyunca onunla etkileşime girmeyin ve dikkatinizi ona yöneltmeyin.

Konuyu Daha Sonra Çocuğunuzla Konuşun: Çocuğunuz sakinleştiğinde ona yakınlaşın ve olan biteni onunla konuşun. Öfke nöbetini basit kelimelerle değerlen­dirin ve çocuğunuzun hayal kırıklığını fark ettiğinizi ona anlatın. Ona duygularını ifade etmesi için yardıma olun. Bu amaçla, “Çok kızmıştın, çünkü yemeğin istediğin gibi değildi:’ gibi ifadelerde bulunabilirsiniz. Kendisini kelimelerle ifade ettiğinde, daha iyi sonuçlar alacağını görmesini sağlayın. Gülümseyerek, “Seni anlamadığım için özür dilerim. Artık bağırıp çağırmadığına göre, ne istediğini anlayabilirim;’ deyin.
Çocuğuna Onu Sevdiğinizi Gösterin: Çocuğunuz sakinleştikten ve onunla öfke nöbetini konuşmak için bir fırsat yakaladıktan sonra, ona hızlıca sanlın ve onu sevdiğinizi söyleyin. Çocuğunuzun sakinleşmeyi ve sizinle konuşmayı öğrenmesi gibi iyi davranışları ödüllendirmek bu noktada çok önemlidir.

Öfke Nöbetlerini Tetikleyen Durumlardan Kaçınmaya Çalışın: Çocuğunu­zun hangi durumlarda öfkelendiğine dikkat edin ve planlarınızı buna göre yapın. Örneğin aoktığında öfkeleniyorsa yanınıwa atıştırmalık bir şeyler taşıyın ya da öğle­den sonraları huysuzlanıyorsa işlerinizi günün daha erken saatlerinde bitirin.

En sık karşılaşılan durumlardan biri, bir fualiyetten diğerine geçerken yaşanan öfke durumlarıdır. Ona bu geçişlerden önce hafif bir işaret vermeniz, bu durumu daha kolay alışmasına yardıma olabilir: Örneğin, parktan çıkıp yemeğe gideceğiniz zaman, gideceğiniz an ”Haydi gidiyoruz’.’ demek yerine, önceden ona süre vererek parktan sonra yemeğe gideceğinizi söylemek, onun duruma daha rahat ayak uydur­masını sağlar: Eğer önceden belirtmenize rağmen bir öfke nöbetinin gelişini görü­yorsanız, dikkatini dağıtmak için ona bir oyuncak verebilir veya o an onun dikkatini cezbedecek bir obje gösterebilirsiniz. Kuş, parl<larda bulunan heykeller ya da o an yoldan geçen ilgi çekici bir araba gibi Bir başka yötem olarak furldı bir yüz ifadesi takınarak daha sakin ve otoriter bir tonda konuşup onun dikkatini kendi üzerinize çekebilirsiniz.

Aşın Stres İşaretlerine Dikkat Edin: Gündelik öfke nöbetleri bu yaşların normal bir parçası olsa da olası sorunlar için her zaman uyanık olmak iyi bir fikir. Ailede büyük bir değişiklik oldu mu? Aşın yoğun veya stresli bir dönem mi geçiriyorsu­nuz? Ebeveynler arasında gerginlik var mı? Bu durumların tümü öfke nöbetlerini tetikleyebilir. Çocuğunuzun öfke nöbetleri çok sık veya yoğunsa (veya kendisine ya da başkalarına zarar veriyorsa) mutlaka bir pedagogdan destek almalısınız.

Doktorunuz, çocuğunuzun gelişimsel ve davranışsal geçiş noktalarını rutin kontrol­lerde sizinle birlikte değerlendirecektir. Bu kontrollerde, çocuğunuzun davranışlarına ilişkin endişelerinizi doktorunuzla konuşabilir ondan ciddi fiziksel ya da psikolojik sorunları elemek için yardım alabilirsiniz. Doktorunuz, bu patlamalarla başa çıkma­nız için farklı yollar da önerebilir. Bu durumda doktorunuzun dediklerini uygula­mak çok önemlidir.

Dr. Ertuğrul Güler

Çocuk Doktoru