Sosyal Fobi Anksiyete Bozukluğudur
Sosyal Fobi Nedir?
Sosyal Fobi Anksiyete Bozukluğudur, Fobi, bireyin bazı nesne veya durumla ilişkili olarak yoğun korku ve kaygı hissetmesidir. Birey, istenilmeyen/ hoşlanılmayan nesne veya duruma maruz kaldığında panik atak yaşayabilir. Dolayısıyla birey fobik nesne veya durumdan kaçınma davranışı gösterir. Bu fobilerden biri de ‘Sosyal Fobi’ olarak adlandırılır.
Sosyal fobi, bireyin sosyal ortamlarda başkaları tarafından yargılanma, eleştirilme, seyredilme veya rezil olma gibi inançlarından kaynaklanan, korku ve kaygıyla devam eden bir anksiyete bozukluğudur. Bireyler göz önünde olma, negatif değerlendirilme, mahcup olma, küçük düşme konusunda belirgin bir şekilde sürekli yaşanan kaygı ve korku nedeniyle sosyal ortamlara girmekten olabildiğince kaçınırlar ve bu ihtimaller doğrultusunda stres yaşarlar.
Bu tip korku ve kaygılar tekrarladığında ise sosyal fobiye dönüşür. Bireyin yakınmaları günlük, mesleki ve eğitim yaşamındaki işlevselliğini etkileyecek derecede belirgin bir sıkıntı vardır. Bu nedenle sosyal fobi, bireyin günlük yaşamda işlevselliğini kötü etkiler. Örneğin; Birey başkalarıyla konuşurken yanlış bir şey söylemekten çekinebilir, ellerinin veya sesinin titrediğinin fark edileceğini ve başkalarının kendisiyle ilgili yargılarda bulunacağını düşünebilir. Dolayısıyla topluluk içerisinde bir davranış bulunmaktan korkabilir. Bunun sonucunda maruz kalınan ortamdaki insanlar ile bir daha görüşmek istemeyebilir. Sosyal fobi özellikle çocuk ve ergenlerde; performans kaygısıyla eğitim hayatını olumsuz yönde etkileyen, sosyal ilişkileri azaltan, değersizlik, yetersizlik gibi düşüncelere neden olan psikolojik bir rahatsızlıktır. Özgüven eksikliği, olumsuz benlik algısı gibi inançları pekiştirerek çocuğun içe kapanmasına ve gelişiminin olumsuz etkilenmesine neden olur.
Sosyal Fobiyi Tetikleyen Durumlar Nedir?
Sosyal fobisi olan bireyler herhangi bir sosyal ortama gireceklerini bildikleri andan itibaren yoğun korku yaşarlar. Bazı bahaneler ile bu tarz ortamlardan kaçınmaya çalışırlar. Kaçamadıkları zaman ise yoğun kaygı ve korkuyla bulundukları ortama katlanmak zorunda kalırlar. Bazen maruz kalınan ortamdaki insanlar ile tekrar görüşmekten kaçınabilirler. Bireyler verdikleri tepkinin, yaşadıkları stresin aşırı veya anlamsız olduğunun
bilincinde olmalarına rağmen kaygı ve korkularını kontrol etmede güçlük çekerler. Sosyal fobiyi tetikleyen durumlar;
- Topluluk önünde konuşmak, söz almak veya sunum yapmak
- Toplum içinde yemek yemek, bir şeyler okumak veya yazmak
- Grup aktivitelerine katılmak (toplantı, parti)
- Göz teması
Sosyal Fobi Belirtileri Nedir?
Sosyal fobide korkulan durum veya ortama maruz kalma sonucunda bireyde bazı bedensel semptomlar görülür. Bu semptomlar; kaygı bozuklukları semptomlarına benzediği için sosyal fobi ‘sosyal anksiyete’ olarak da adlandırılır. Birey bu semptomları yaşarken; yetersizim, değersizim, hata yapmamalıyım veya mükemmel olmalıyım, eğer mükemmel olamazsam sevilmem şeklinde düşünebilir. Bu düşünceler nedeniyle birey kaygı duyulan ortama girmeme, ortamdan gitme, göz temasından kaçınma gibi bazı davranışlar sergileyebilir. Sosyal fobi bedensel belirtileri;
- Nefes darlığı
- Mide bulantısı
- Terleme veya üşüme
- Yüz kızarması
- Kalp atışlarında hızlanma veya çarpıntı
Sosyal Fobi Nasıl Tedavi Edilir?
Anksiyete bozuklukları arasında yer alan sosyal fobinin yaygınlığı oldukça yüksektir. Bireyin zekası ve eğitim düzeyiyle ilgili olmadığı için, birey bu durumdan büyük bir üzüntü duyarak hak ettiği hayatı yaşayamadığını düşünebilir. Bazı durumlarda sosyal fobisi olan bireyler; kaygı ve korkuyla baş edebilmek için alkol-madde kullanarak sakinleşmeye veya özgüvenlerini arttırmaya çalışabilir. Dolayısıyla sosyal fobi tedavi edilmezse;
depresyon, yaygın anksiyete bozukluğu ve alkol-madde bağımlılığının gelişiminde tetikleyici olabilir. Sosyal fobinin tedavisinde; ilaç ve psikoterapi uygulanabilir. İlaç tedavisinde kaygı belirtilerini azaltan betabloker ilaçlar kullanılır. İlaçlar genellikle etkili ve hızlı bir yöntem olarak tercih edilir, ancak devamlılığı olmadığı için psikoterapi en çok önerilen tedavi yöntemidir.
Psikoterapi, sosyal fobilerde etkili sonuçların alındığı önemli bir tedavidir. Yapılan araştırmalara göre; bilişsel davranışçı terapi, anksiyete bozukluklarının ve sosyal fobinin tedavisinde en çok tercih edilen ve etkililiği kanıtlanmış bir psikoterapi yöntemidir. Psikoterapiden önce sosyal fobinin şiddetini ve belirtilerini ölçen sosyal fobi testi ‘Liebowitz Sosyal Kaygı Ölçeği’ uygulanır. Psikoterapide bireyin sorunlarına ve yakınmalarına göre tedavi planı oluşturulur. Bireyin korku ve kaygılarına neden olan, gerçekçi olmayan düşünceleri fark etmesi ve bu düşüncelerin değişimi hedeflenir.
Birey korktuğu, kaygı duyduğu ve kaçındığı ortam veya durumlara aşamalı olarak kolaydan zora doğru maruz bırakılarak korkularını yenmesi hedeflenir. Terapist danışana sosyal fobi nedeniyle gerçekleştiremediği aktivite ve etkinlikleri bir hedef dahilinde, planlı olarak yapacağı alıştırma ödevleri verebilir. Danışan kolayları başardıkça zorlara doğru geçilerek bütün korkulan durumlar veya ortamlar bitene kadar alıştırmalar sürdürülür. Terapist danışanın korku ve kaygılarıyla baş edebilmesi için; baş etme stratejileri, nefes ve gevşeme egzersizleri hakkında psikoeğitim verebilir.
Dolayısıyla psikoterapide; bireyin korku ve kaygılarıyla nasıl baş edebileceği öğrenilirken, kaçınılan ortam ve durumların azaltılması hedeflenir.
Röportaj: Nuran Baykuş / Fotoğraf: Barış Eminoğlu
